Μετάνοια, τι σημαίνει άραγε η λέξη; Αλλαγή τρόπου σκέψης, αλλαγή τρόπου ζωής. Στροφή εκατόν ογδόντα μοιρών (180*). Μετάνοια είναι τα πάνω- κάτω. Αντιστρέφονται τα πάντα μέσα μας (ψυχή), "έν τη καρδία". Απο την ψευδαίσθηση, ερχόμαστε στην συναίσθηση. Όμως, ο Θεός για να μπορέσει να φανερώσει την αγάπη του σε κάποιο άνθρωπο και να συγχωρήσει τις αμαρτίες του, πρέπει ο άνθρωπος αυτός να επιστρέψει σ΄ Αυτόν. Αυτό γίνεται, όταν ο άνθρωπος λυπηθεί βαθιά στην καρδιά του για τις αμαρτίες του και τις αναγνωρίσει μπροστά στον Θεό. Με άλλα λόγια όταν μετανοήσει. Η μετάνοια είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να συμφιλιωθεί ο άνθρωπος με τον Θεό. "Μετάνοια πραγματική είναι πρώτα νά συναισθανθή ό άνθρωπος τό σφάλμα του, νά πονέση, νά ζητήση συγχώρεση άπό τόν Θεό καί μετά νά έξομολογηθή. Έτσι θά έρθη ή θεία παρηγοριά. Γι' αυτό πάντα συνιστώ μετάνοια καί εξομολόγηση" (Γέροντας Παϊσιος ο Αγιορείτης). Νά τι είπε ο Ιησούς Χριστός στους μαθητές του, αλλά και στο λαό, «σας λέγω, ότι ούτω θέλει είσθαι χαρά εν τω ουρανώ δι΄ ένα αμαρτωλό μετανοούντα » (Λουκ. 15/7). Ο Απόστολος Πέτρος στις Πράξεις των αποστόλων 3/19, λέει στους Ιουδαίους που μίλησε στην Ιερουσαλήμ, «Μετανοήσατε, λοιπόν και επιστρέψατε για να εξαλειφθούν οι αμαρτίες σας». Ο Ιησούς είπε: «μετανοείτε και πιστεύετε εις το ευαγγέλιο». (Μάρκ. 1/15). Όπως βλέπουμε παντού τονίζεται η λέξη «Μετάνοια». Σχετικά όμως με την λέξη μετάνοια, υπάρχουν πολλές λανθασμένες ερμηνείες. Π.χ πολλοί νομίζουν ότι μετάνοια είναι το να απέχει κάποιος από διάφορες μορφές αμαρτίες και να κάνει όσο μπορεί πολλά και καλά έργα. Νομίζουν ότι με τον τρόπο αυτό θα κατορθώσουν να κερδίσουν την συγχώρηση του Θεού. Πρέπει όμως να ξέρουμε ότι όλες μας οι προσπάθειες, καθώς κι όλα τα καλά μας έργα, δεν μπορούν ούτε μία από τις αμαρτίες μας να εξαλείψουν. Αυτό το βεβαιώνει η Αγία Γραφή. Βέβαια, χρειάζονται και τα καλά έργα. Όπως τονίζει ο ουρανοβάμων Παύλος: "Ξέρουμε όμως πως ο άνθρωπος δεν μπορεί να σωθεί με την τήρηση των διατάξεων του νόμου. Αυτό γίνεται μόνο με την πίστη στον Ιησού Χριστό. Γι' αυτό κι εμείς πιστέψαμε στον Ιησού Χριστό, για να δικαιωθούμε με την πίστη στον Χριστό κι όχι με την τήρηση του νόμου΄ γιατί με τα έργα του νόμου δε θα σωθεί κανένας άνθρωπος" (Γαλ. 2. 16). Στο σημείο αυτό χρειάζεται μία αναγκαία διευκρίνιση. Οι προτεστάντες έχουν λάθος να θεωρούν ότι αποκλειστικός παράγων της σωτηρίας του ανθρώπου είναι η πίστη στο Χριστό, και ότι ο παράγων άνθρωπος δεν χρειάζεται να συνεισφέρει τίποτε για τη σωτηρία του. Αυτό είναι τραγικό λάθος τους. Σίγουρα η πίστη στο Χριστό σώζει τον άνθρωπο, αλλά ως πίστη δεν νοείται η νεκρή και θεωρητική και ανενέργητη, αλλ’ η ζωντανή, η πίστη που απορρέει από την ελεύθερη επιλογή του ανθρώπου, η πίστη που είναι ένα είδος συνέργειας, έστω κι αν είναι μικρή, η πίστη που συνοδεύεται από καλά έργα του πιστεύοντος, έργα αγάπης και μετανοίας. Ο απόστολος Παύλος, μας προστατεύει από τέτοια παρεξήγηση, στην οποία έπεσαν οι προτεστάντες λέγοντας· «Εν Χριστώ Ιησού ούτε η περιτομή ισχύει κάτι ούτε η ακροβυστία, αλλά η πίστη π ο υ ε ν ε ρ γ ε ί τ α ι μ ε έ ρ γ α α γ ά π η ς» (Γαλ. 5,6). Και ο αδελφόθεος Ιάκωβος ομοίως· «Η πίστη, εάν μη έργα έχει, νεκρά εστι καθ’ εαυτήν» (3,17). Ακόμη προτρέπει ο απόστολος Παύλος: "Έν γάρ Χριστώ Ιησού ούτε περιτομή τι ισχύει ούτε ακροβυστία, αλλά πίστις δι' αγάπης ενεργουμένη" (Γαλ. 5, 6). Λέει δηλ. ο άγιος απόστολος, ότι σημασία έχει η πίστη στο Χριστό, η οποία εκδηλώνεται έμπρακτα με αγάπη.
Η πίστη στο λυτρωτικό έργο που πραγματοποίησε ο Ιησούς Χριστός ο Υιός του Θεού πάνω στο σταυρό του Γολγοθά. Αυτό και μόνον αυτό είναι το μέσο γι΄ αυτό τον σκοπό. Μετάνοια, δεν σημαίνει ακόμη η αναγνώριση μόνο, ότι πραγματικά αμαρτήσαμε. Η αποδοχή δηλαδή της αμαρτίας μας. Αυτό φυσικά είναι απαραίτητο, αλλά μόνο του δεν φτάνει. Συχνά βλέπουμε συνανθρώπους μας να έχουν μεγάλο βάρος στην συνείδηση τους για τις αμαρτίες που διέπραξαν και δεν μπορούν να κοιμηθούν, χάνουν τον ύπνο τους και πολλοί χάνουν και την όρεξη τους και δεν μπορούν να φάνε. Και συμβαίνει τούτο το περίεργο, ότι, παρά το βάρος της ενοχής τους δεν επιστρέφουν στον Θεό. Άλλοι πάλι έχουν την γνώμη, ότι αν καταφέρουν να κόψουν μερικές κακές συνήθειες τους, αυτό είναι μετάνοια. Είναι μεγάλο λάθος κι΄ αυτό! Το να αποφύγει κάποιος και κόψει μια συγκεκριμένη αμαρτία, μοιάζει σαν να κόψεις ένα κλαρί από ένα σάπιο δένδρο. Χρειάζεται βέβαια και η προσπάθεια. Ωστόσο, ολόκληρο το δέντρο (αμαρτία) πρέπει να κοπεί, επειδή ολόκληρο είναι σάπιο.
Τι σημαίνει λοιπόν μετάνοια κατά Θεό;
Η Αγία Γραφή είναι το βιβλίο του Θεού, είναι ο λόγος του Θεού και μοιάζει μ΄ ένα καθρέπτη στον οποίο ο άνθρωπος βλέπει τον εαυτόν του, αλλά καθαρά όπως τον βλέπει το Άγιο Πνεύμα. Ακριβώς το ίδιο όπως ένας γιατρός, που εξετάζει τον ασθενή του για να αρχίσει την θεραπεία της ασθένειας. Πρέπει πρώτα να κάνει την διάγνωση. Το ίδιο κάνει και ο Θεός, εξετάζει τον άνθρωπο μέσα στην καρδιά του και βλέπει την κατάστασή του, βλέπει με άλλα λόγια αν αναγνωρίζει τις αμαρτίες του και αν είναι πρόθυμος να αφήσει την καρδιά του να την κυβερνήσει ο Θεός. Στην Αγία Γραφή ο Θεός, μας κάνει γνωστό με ξεκάθαρο τρόπο την διάγνωσή Του: Μιλάει μέσα στην καρδιά σου, σε ελέγχει και σου λέει ότι εκείνο που κατέστρεψε την ζωή σου είναι η αμαρτία. Στην συνέχεια μέσα από την Αγία Γραφή σε ρωτάει: Θα συνεχίσεις να ζεις με τον ίδιο τρόπο που ζούσες μέχρι τώρα; Αν συνεχίσεις, θα χαθείς αιώνια. Αυτή την διάγνωση του Θεού πρέπει να την δεχτούμε, για να μπορέσει ο Θεός να ενεργήσει με την μεγάλη και πλούσια χάρη Του στην ζωή μας. Όμως, μια τέτοια αναγνώριση είναι τότε γνήσια, όταν συνοδεύεται από την επιθυμία να πούμε του Θεού: « Ναι, Θέλω να επιστρέψω σε Σένα Θεέ μου και θέλω να εγκαταλείψω όλα εκείνα που με χώριζαν από Σένα. Έζησα πραγματικά χωρίς Εσένα! Τώρα όμως Σου δίνω ολόκληρη την ζωή μου».Ο Παύλος γράφει: «Επιστρέψετε προς τον Θεό από τα είδωλα, δια να μπορείτε να δουλεύετε τον ζωντανό και αληθινό Θεό» (Α΄ Επιστολή προς Θεσσαλονικείς 1/9). Το ίδιο Πνεύμα του Θεού οδηγεί τον άνθρωπο με μια τέτοια μετάνοια στην σωστή πίστη στο πρόσωπο του Κυρίου Ιησού Χριστού. Μέσω του Ιησού Χριστού λαμβάνει ο αμαρτωλός την συγχώρηση των αμαρτιών του και την αιώνια ζωή καθώς και όλη την χάρη που χρειάζεται η ψυχή για να κάνει το άγιο θέλημα του Θεού. Ο άσωτος υιός καθώς ήρθε στον εαυτόν του είπε τα ακόλουθα λόγια: «Θα σηκωθώ και θα πάω στον πατέρα μου και θα του πω. Πατέρα αμάρτησα στον ουρανό και ενώπιον σου......καθώς δέ ήταν ακόμη μακριά τον είδε ο πατέρας του και έτρεξε, τον αγκάλιασε και τον κατεφίλησε» ( Λουκ. 15/17-20). Κατά τον ίδιο τρόπο δέχεται ο Κύριος κάθε ένα αμαρτωλό άνθρωπο που επιστρέφει με μετάνοια και πίστη, όπως έκανε ο άσωτος υιός. «Διότι τόσον αγάπησε ο Θεός τον κόσμο ώστε έδωκε τον υιό αυτού τον μονογενή δια να μην απολεσθεί καθένας που πιστεύει εις αυτόν αλλά να έχει ζωή αιώνιο». (Ιωάν. 3/16). Στην επιστολή προς Εβραίους 3/15, ο Συγγραφέας γράφει: «Ενώ λέγεται, σήμερον εάν ακούσετε της φωνής αυτού μη σκληρύνετε τις καρδιές σας...» Λέει δηλ. ο απόστολος Παύλος, σήμερα, άν ακούσετε την φωνή του Θεού, μή γίνετε σκληρόκαρδοι, όπως τότε που με πικράνατε. Καί συνεχίζει ο ίδιος, ποιοί όμως πίκραναν τον Θεό, παρ' όλο που άκουσαν την φωνή του; Δεν ήταν όλοι ανεξαίρετα όσοι έφυγαν με την βοήθεια του Μωυσή απο την Αίγυπτο; (Εβρ. 3/ 16). Και βλέπουμε πως δεν μπόρεσαν να μπούν στην γή της επαγγελίας εξαιτίας της απιστίας τους. (Εβρ. 3/ 19). Πάνω σε αυτό το χωρίο σχολιάζει ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος. Εκείνους που νομίζουν αδύνατη αυτήν την τελειότητα, που συντελείται με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, και που είναι "η καινή κτίσις" της καθαρής καρδιάς, ο Απόστολος τους παρομοιάζει μ' εκείνους τους Εβραίους που δεν αξιώθηκαν να μπούνε στη γή της επαγγελίας, λόγω της απιστίας τους, και γι' αυτό άφησαν τα κόκκαλά τους στην έρημο. Η απαλλαγή μας απο τα πάθη είναι η αληθινή γή της επαγγελίας. Γι' αυτό και ο Απόστολος μας συνιστά "Προσέχετε, αδελφοί μου, μήπως κανείς απο σάς έχει πονηρή καρδιά, γεμάτη απιστία, και απομακρυνθεί απο τον αληθινό Θεό". Με την λέξη "απομακρυνθεί" δεν εννοεί την άρνηση του Θεού, αλλά την απιστία στις υποσχέσεις του. Μ' αυτή την απιστία κυριεύτηκαν οι Εβραίοι και δεν μπήκαν στην γή της Επαγγελίας. Άς φροντίσουμε λοιπόν να μπούμε σ' εκείνη την ανάπαυση. Και ποιά είναι η αληθινή ανάπαυση των Χριστιανών, παρά η απολύτρωση απο τ' αμαρτωλά πάθη και η ενεργός κατοίκηση του Αγίου Πνεύματος μέσα στην καθαρή καρδιά μας; 1. Μετάνοια κατά τον άγιο Ισαάκ τον Σύρο είναι: "Χάρις μετά χάριν, μετά το βάπτισμα, η μετάνοια τοις ανθρώποις. Μετάνοια γάρ εστιν αναγέννησις δευτέρα έκ του Θεού. Και ώσπερ έκ της πίστεως αρραβώνα εδεξάμεθα, διά της μετανοίας το χάρισμα αυτού εκδεχόμεθα. Μετάνοιά εστιν η θύρα του ελέους, ανεωγμένη τοις διώκουσιν αυτήν. Διά της θύρας ταύτης εισερχόμεθα πρός το θείον έλεος, και εκτός ταύτης εισόδου ούχ ευρήσομεν έλεος" 2. Μετάνοια είναι η ελπίδα επιστροφής στον Θεό, λέει ο Μ. Βασίλειος. Η μετάνοια διώχνει την απογοήτευση τονίζει ο Γέροντας Παϊσιος. Η μετάνοια είναι προϋπόθεση της σωτηρίας. Πολύς λόγος γίνεται γι' αυτή, χωρίς όμως να τονίζεται ένα λεπτό σημείο, το οποίο πρέπει να προσέχουν οι μετανοούντες. Η μετάνοια πρέπει να γίνεται με διάκριση και ποτέ να μην έχει ώς αποτέλεσμα το ψυχοφθόρο άγχος και την σκοτεινή απόγνωση. Ο Γέροντας Παϊσιος επισημαίνει τον κίνδυνο: "Η μετάνοια που έχει μέσα της άγχος και απελπισία δεν είναι απο τον Θεό. Έχει βάλει και το ταγκαλάκι (δαίμονας) την ουρίτσα του. Πρέπει να προσέξει κανείς, γιατί μπορεί ο διάβολος να τον πιάσει απο τα δεξιά, απο την μετάνοια, και να τον πετάξει στα αριστερά, στην θλίψη και στην απογοήτευση, ώστε να τον τσακίσει ψυχικά και σωματικά και να τον αχρηστέψει. Φέρνει δηλαδή την άλλη συντριβή, που έχει άγχος, για να τον κάνει συντρίμμια" 3. Το πρώτο και διαρκές μέλημα του ανθρώπου πρέπει να είναι η σωτηρία της ψυχής του. Όταν το πετύχει αυτό, θα μπορεί στην συνέχεια, ν' αντιμετωπίζει τις δοκιμασίες της ζωής με υπομονή και δοξολογία του Θεού. Συγχρόνως θα γνωρίζει, και καθημερινά θα το επιβεβαιώνει η εμπειρία του, ότι ο Θεός επιτρέπει τις δοκιμασίες για να εξασφαλιστεί η σωτηρία της ψυχής του. Ο Γέροντας Παϊσιος τονίζει, ότι πρίν την ανάσταση προηγείται η σταύρωση, γι' αυτό "τα χτυπήματα των δοκιμασιών είναι απαραίτητα για την σωτηρία της ψυχής μας, γιατί αυτά λαμπικάρουν την ψυχή. Όπως συμβαίνει και με τα ρούχα, όσο τα τρίβουμε, όταν τα πλένουμε, τόσο καλύτερα καθαρίζουν. Το ίδιο και με το χταπόδι, όσο το χτυπάμε, τόσο περισσότερο καθαρίζει και μαλακώνει" 4. Οι άγιοι Πατέρες λένε για την μετάνοια: "Η μετάνοια είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της πνευματικής ζωής. Η αναγνώρισις της αμαρτωλότητάς μας (αυτογνωσία), ο πόνος επειδή πικράναμε τον Θεό, η απόφασις για μιά αλλαγή και η καταφυγή στην εξομολόγηση αποτελούν την απαρχή της σωτηρίας μας. Ο Τίμιος Πρόδρομος και ο ίδιος ο Κύριος άρχισαν την διδασκαλία τους καλώντας σε μετάνοια. Κανείς δεν μπορεί να σωθεί, άν δεν μετανοήσει. Ενώ μόνο με την μετάνοια ένας μεγάλος ληστής "λήστεψε" ακόμη και τον παράδεισο. Είναι λοιπόν δαιμονική πλάνη να παραμελούν οι χριστιανοί την μετάνοια και την εξομολόγηση. Βέβαια δεν αναφερόμαστε στην περίπτωση των πορωμένων που ισχυρίζονται ότι δεν έκαναν τίποτε το αμαρτωλό, ή εκείνων που αυτοσχεδιάζουν τρόπους εξομολογήσεως, επειδή δεν θέλουν να ταπεινωθούν και να σκύψουν στο πετραχήλι του Πνευματικού, όπως η θεόπνευστη εκκλησιαστική τάξις ορίζει. Αναφερόμαστε κυρίως στην περίπτωση πολλών χριστιανών, που αρκούνται σε άλλα θρησκευτικά καθήκοντα ή σε μία συμμετοχή στο Ιεραποστολικό έργο ή σε νεφελώδεις συζητήσεις με πνευματικούς Γέροντες, χωρίς καμμιά διάθεση να "φυλάξουν οδούς σκληρώς". Έτσι πιστεύουν ότι κατακτούν κορυφές, ενώ πλανώνται σε θανατηφόρα τέλματα αμετανοησίας, αναισθησίας και ναρκισσισμού (εγωϊσμού). Η αδιαφορία μας για μιά αποφασιστική μετάνοια αποδεικνύεται ολοφάνερα απο την ενασχόληση με την ζωή και τα σφάλματα των άλλων". Δεν υπάρχει μεγαλύτερο Δώρο του Θεού απο την μετάνοια. Μας φαίνεται δύσκολο βέβαια αυτό διότι δεν αγαπήσαμε τον Χριστό. Ωστόσο, μας αγαπά ο Θεός και περιμένει την μετάνοιά μας. Κι άς μην τον αγαπάμε εμείς. Εκείνος ο άνθρωπος που δεν θέλει, δεν αμαρτάνει. Το να παραβεί κανείς, σε μιά συγκεκριμένη στιγμή, κάποια εντολή του Θεού, δεν είναι τόσο ανησυχητικό. Άν δεν υπάρχει δέ η συναίσθηση, το πράγμα είναι σχεδόν ασήμαντο. Όταν όμως τα περισσότερα μέλη μιάς κοινωνίας κάνουν τρόπο ζωής την άρνηση των εντολών του Θεού, ή διαστρέφουν το περιεχόμενό τους, τότε σε πιάνει απογοήτευση. Νιώθεις ότι ο διάβολος έγινε κοσμοκράτορας. Βρίσκεται παντού. Επηρεάζει μέλη της οικογένειάς σου, συναδέλφους σου, αξιωματούχους της τοπικής και ευρύτερης κοινωνίας, αλλά και κληρικούς ακόμα. Γι' αυτό ο Γέροντας Παΐσιος, ανησυχούσε ιδιαίτερα και θεωρούσε βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος το γεγονός ότι οι άνθρωποι εγκωμιάζουν την αμαρτία και την θεωρούν πρόοδο. Έλεγε ο ίδιος: "Οι σημερινοί άνθρωποι, επειδή η αμαρτία έχει γίνει μόδα, εάν δούν έναν να μήν ακολουθεί το ρεύμα της εποχής, να μήν αμαρτάνει, να είναι λίγο ευλαβής, τον λένε καθυστερημένο, οπισθοδρομικό. Αυτοί οι άνθρωποι το να μήν αμαρτάνουν το θεωρούν προσβολή και την αμαρτία την θεωρούν πρόοδο. Αυτό είναι το χειρότερο απ' όλα" 5. Στο "Γεροντικό" ρώτησαν τον αββά Ποιμήν κάποιοι άνθρωποι βλέποντας κάποιους άλλους να αμαρτάνουν. Γέροντα δεν τους βλέπεις τί κάνουν; Δεν τους παρατηρείς; Και ο αββάς Ποιμήν πολύ απλά τους απάντησε, ο Θεός τους βλέπει και δεν τους καίει...Τί θέλετε να κάνω εγώ; Ο Θεός τους αγαπάει και τους ελεεί, και περιμένει να μετανοήσουν. Δυστυχώς εκλαμβάνουμε την ευγένεια του Θεού, την αγάπη Του, το αυτεξούσιο που μας χάρισε, την ελευθερία μας, ώς ανυπαρξία του Θεού στον κόσμο. Γι' αυτό λένε πολλοί, πού είναι ο Θεός στην τάδε περίπτωση, στον πόλεμο που γίνεται κ.ο.κ. Λέει χαρακτηριστικά ο Μέγας Βασίλειος: "Ο Θεός με την πανσοφία του, το σύμπτωμα της αμαρτίας, ο πόνος, θεραπεύει την αμαρτία και σώζει τον άνθρωπο. Έχει λυτρωτικό χαρακτήρα ο πόνος και η θλίψη". Το θέλημα του Θεού είναι "πάντας ανθρώπους θέλει σωθήναι και είς επίγνωσιν αληθείας ελθείν" (Α' Τιμόθεον 2, 4 ). Οι εντολές του Θεού ελευθερώνουν τον άνθρωπο, διότι μέσα απο τις εντολές βρίσκεται η γνώση του Θεού. Αυτό όμως προϋποθέτει την αγάπη μας πρός Αυτόν. Όπως είπε και ο ίδιος ο Κύριος: "Ο έχων τας εντολάς μου και τηρών αυτάς, εκείνος εστίν ο αγαπών με΄ ο δέ αγαπών με αγαπηθήσεται υπό του πατρός μου, και εγώ αγαπήσω αυτόν και εμφανίσω αυτώ εμαυτόν" (Ιωά. 14, 21). Θέλει λοιπόν να μας σώσει ο Θεός και να εμφανίσει τον εαυτό Του, αλλά πρέπει να θέλουμε κι εμείς. Άρα, η ελευθερία μας που είναι δώρο Θεού, φέρει ευθύνη πώς την διαχειριζόμαστε. Διότι απο αυτήν εξαρτάται άν κολαστούμε ή χαρούμε με τα του Θεού, την αιώνια ζωή, τον παράδεισο. Η μετάνοια είναι ο δρόμος της επιστροφής στον Θεό. Τα κριτήρια του Θεού είναι άλλα. Γι' αυτό οι άγιοι δεν δικαιολογούν τον εαυτό τους, άς έχουν την "σφραγίδα" του Θεού μέσα τους. Για κάτι καλό που κάνουν λένε, δεν είναι ο εαυτός μας αλλά ο Θεός, κι έτσι ξεχώριζαν τον εαυτό τους. Είχαν αυτογνωσία. Αυτό μας σώζει, όχι μόνο τα έργα μας, αλλά η συναίσθηση της αμαρτωλότητας. Και ζούσαν οι άγιοι πάντοτε έν μετανοία και ταπεινώσει. Επομένως, σκοπός είναι να γνωρίσουμε τον Θεό και Αυτός τότε θα μας οδηγήσει στην σωτηρία της ψυχής μας. Και όταν λέμε σωτηρία, νομίζουμε δουλικά ότι θα μας σώσει κάποιος, έν προκειμένω ο Θεός. Όμως, ο Χριστός μας έσωσε απο την αμαρτία, που αποτελέσματα αυτής είναι η φθορά και ο θάνατος. Δεν βλέπουμε ακόμη στον κόσμο μετά Χριστόν, γίνονται πόλεμοι και ένα σωρό κακά πράγματα. Ωστόσο, οι άγιοι επειδή βίωναν αυτή την ειρήνη του Χριστού, την συμφιλίωση δηλαδή του Θεού με τον άνθρωπο, ζούσαν επάνω στη γή και προγεύονταν τον παράδεισο. Όταν ο Θεός είναι μέσα στην ψυχή μας, υπάρχει μία αρμονία. Μας ελευθερώνει ο Χριστός, δεν υπάρχει σύγχυση στην ψυχή μας. Είναι η λύση στα αδιέξοδά μας, γιατί ο Θεός ποτέ δεν βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Οι άγιοι ήταν τόσο ελεύθεροι άνθρωποι, που πήγαιναν εκεί οι άνθρωποι και τους ελευθέρωναν μ' ένα λόγο. Ήταν η Χάρις του Θεού που είχαν και ανάπαυαν τους ανθρώπους.
Αυτό που μας κάνει άξιους παρά την αναξιότητά μας, όταν προσερχόμαστε στον Θεό, είναι δύο πράγματα. 1) Η αγάπη του Θεού πρός τον άνθρωπο, η φιλανθρωπία Του και 2) η μετάνοιά μας. Είναι σαν να ζητάμε ελεημοσύνη ώς "ζητιάνοι", αλλά απο καλό άνθρωπο...Ζητάμε έλεος απο τον Θεό, να μας ευσπλαχνισθεί για τα πλήθη των αμαρτιών μας. Ο Θεός δεν θέλει πολλά έργα, αλλά θέλει καρδιά με ταπείνωση και μετάνοια. Γι' αυτό ο Θεός προτιμάει έναν αμαρτωλό ταπεινό και όχι ένα "άγιο" υπερήφανο. Είναι ανοησία να νομίζουμε ότι είμαστε αναμάρτητοι. Ο Θεός είναι σε αυτόν που έχει "συντετριμένη τη καρδία". Ο άγιος δεν είναι ο αλάθητος και ο αναμάρτητος. Είναι αυτός που ομολογεί τις αμαρτίες του και μετανοεί καθημερινά. Όπως έλεγε και ο παπά Τύχων στο άγιον Όρος, "ο παράδεισος έχει αμαρτωλούς μετανοημένους και η κόλαση αμαρτωλούς-αμετανόητους". Ο υπερήφανος άνθρωπος δεν μπορεί να μετανοήσει, να "τσαλακώσει" το Εγώ του. Ένας ασκητής έκανε κάθε ημέρα τρείς χιλιάδες μετάνοιες. Νόμιζε ότι έκανε θεάρεστο έργο και ειχε υπερηφάνεια. Του λέει λοιπόν ο Ηγούμενος, απο σήμερα θα κάνεις τρείς μετάνοιες. Ο ασκητής δεν υπάκουσε και συνέχισε το "ιδίον θέλημα" και έκανε τρείς χιλιάδες μετάνοιες. Αυτό του ήταν εύκολο, οι τρείς μετάνοιες που του είπε ο Ηγούμενος του ήταν δύσκολο! Αυτή είναι η υπερηφάνεια. Το αντίθετο της υπερηφάνειας είναι η ταπείνωση, είναι η μετάνοια. Μόνο διά της οδού της ταπεινώσεως και της μετάνοιας επανέρχεται ο εαυτός και ταυτίζεται με το θείο θέλημα. Η μετάνοια είναι θαύμα που έχει παγκόσμιες διαστάσεις διότι με αυτή ο άνθρωπος ανίσταται αιώνια, γίνεται καινός άνθρωπος, αναγεννημένος απο την Χάρη του Θεού. Τον ψηλαφείς τον Θεό στην μετάνοια- εξομολόγηση, και ο Θεός μας μιλά μέσα απο τα γεγονότα της ζωής μας. Δεν μπορεί η αμαρτία μου ή τίποτα άλλο, να καταργήσει την θυσία του Χριστού για μένα... Γι' αυτό δεν πρέπει να απογοητευόμαστε. Κλαίω για τις αμαρτίες μου, διότι αμαύρωσα την "εικόνα του Θεού" μέσα μου. Η απελπισία της αμαρτίας μας συνθλίβει, ενώ η μετάνοια μας αναπαύει. Το καινούργιο που έφερε ο Θεός, την σωτηρία απο την φθορά και τον θάνατο, μην απελπίζεσαι, διότι μόνο Αυτός είναι η ελπίδα μας. Ο Χριστός ήρθε να ενώσει τον "διεσπαρμένο άνθρωπο", δηλαδή, άλλο θέλει ο νούς και άλλο θέλει η καρδία. Θέλουμε ν' αγιάσουμε αλλά και να αμαρτάνουμε...Αλλά δεν γίνεται. Ο άνθρωπος είναι "διεσπαρμένος" μέσα του, η θέλησή του. Αυτό ήρθε να θεραπεύσει ο Χριστός. Η θέλησή μας να ταυτίζεται με το θέλημα του Θεού. Ο Χριστός ήρθε να επαναφέρει τον άνθρωπο στο "αρχαίον κάλλος" (Αδάμ), στην απλότητα, στην ταπείνωση και στην αγάπη. Οι άγιοι έλεγαν: "Όλοι θα σωθούν εκτός από μένα". Τέτοιο φρόνημα είχαν, τέτοια ταπείνωση. Στο "Γεροντικό" ακόμη ρώτησαν: "Αββά, ποιά είναι τα πρόβατα που λέει ο Χριστός θα είναι στα δεξιά Του και τα ερίφια (κατσίκια) στα αριστερά Του; Και απαντάει ο Γέροντας, τα πρόβατα δεν ξέρω ποιά είναι, ξέρω όμως τα ερίφια, ένα απο τα οποία είμαι εγώ". Έτσι σκέφτονταν και ζούσαν οι άγιοι, ότι η κόλαση είναι γι' αυτούς και ο παράδεισος για όλους τους υπόλοιπους ανθρώπους. Αλλά δεν απελπίζονταν, είχαν την ελπίδα τους στηριγμένη στον Χριστό και στο θείο Του έλεος. Βίωναν οι άγιοι σε αυτή την ζωή, τον παράδεισο, προγεύονταν τον παράδεισο με συνεχή μετάνοια. Και τί είναι παράδεισος; Μας λέει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος: "Ο παράδεισος είναι η αγάπη του Θεού και ό, τι απόλαυση υπάρχει μέσα σε αυτήν". Μόνο η αμαρτία (όχι ο αμαρτωλός άνθρωπος) εμποδίζει την Χάρη του Θεού να επέμβει στην ζωή μας. Όταν όμως γυρίζουμε πίσω όπως ο άσωτος υιός, μετανοούμε, τότε ελκύουμε την Χάρη του Θεού και αγιάζεται η ζωή μας. Όταν ο άνθρωπος παραδώσει την ελευθερία του στον Θεό, τότε ο Θεός παρεμβαίνει. Όταν δεν κάνουμε το δικό μας θέλημα. Και όπως λέμε στην Θ. Λειτουργία, "πάσαν την ζωήν ημών παραθώμεθα". Παραδίδουμε και εμπιστευόμαστε την ζωή μας στο Χριστό. Λέει ο απόστολος Πέτρος: "Αφού ο Χριστός πέθανε για εμάς, τότε κι εμείς πρέπει να πεθάνουμε για τον Χριστό". Να νεκρώσουμε δηλαδή τα πάθη (εγωϊσμός, μνησικακία, κ.α) που "φωλιάζουν" στην ψυχή μας. Τα πάθη τί κάνουν; Αιχμαλωτίζουν την "καρδιά" (ψυχή) μας, και δεν αγαπούμε σε απόλυτο βαθμό τον Θεό. Ενώ πρώτο μέλημα και ανάγκη της ψυχής, είναι ν' αγαπάει απόλυτα τον Θεό. Έλεγε ένας άγιος: "Η Εκκλησία δεν σώζει με αυτά που λέει και με αυτά που κάνει, αλλά με αυτό που "είναι"". Αυτό το "είναι", είναι ο Χριστός παρατεινόμενος είς τους αιώνες. Είναι η οδός και η αλήθεια και η ζωή (Ιωαν. 14, 6). Ο Χριστός είναι η πηγή της ζωής και χωρίς Αυτόν δεν μπορούμε να ζήσουμε. Ο άγιος Νήφων διακηρύσσει: "Ο Θεός δεν κρίνει τον χριστιανό, επειδή αμαρτάνει, αλλά επειδή δεν μετανοεί" 6. Και συνεχίζει ο άγιος, γιατί το να αμαρτάνει κανείς και να μετανοεί είναι ανθρώπινο, ενώ το να μη μετανοεί είναι γνώρισμα του διαβόλου και των δαιμόνων του. Επειδή δεν ζούμε συνεχώς στη μετάνοια γι΄ αυτό θα κριθούμε. Και όπως λέει ο Όσιος Νείλος: "Ουδείς ποτέ απώλετο τω δραστικώ φαρμάκω της μετανοίας και εξομολογήσεως χρησάμενος". Οι πάντες διά του δραστικού φαρμάκου της μετανοίας σώθηκαν. Ο άγ. Εφραίμ ο Σύρος λέει για την μετάνοια: "Αδελφοί, ο τωρινός καιρός είναι καιρός για μετάνοια. Μακάριος λοιπόν είναι εκείνος, που δεν έπεσε καθόλου στα δίχτυα του εχθρού. Μακάριος είναι για μένα κι εκείνος που έπεσε στα δίχτυα του, αλλά κατόρθωσε να τα σκίσει και να του ξεφύγει όσο βρίσκεται στην παρούσα ζωή. Αυτός, ζώντας ακόμα σωματικά, μπόρεσε να ξεφύγει από τον πόλεμο και να σωθεί, όπως ξεγλιστράει το ψάρι από το δίχτυ. Γιατί το ψάρι, και να πιαστεί, άν σκίσει το δίχτυ και ορμήσει πρός το βυθό, όσο βέβαια είναι ακόμα στο νερό, σώζεται. Άν όμως το τραβήξουν στη στεριά, τότε πιά δεν μπορεί να βοηθήσει τον εαυτό του. Έτσι κι εμείς. Όσο είμαστε σ' αυτή τη ζωή, έχουμε πάρει την δύναμη και την εξουσία από τον Θεό, να σπάσουμε μόνοι μας τις αλυσίδες των θελημάτων του εχθρού, να πετάξουμε το φορτίο των αμαρτιών μας με τη μετάνοια και να σωθούμε, κερδίζοντας τη βασιλεία των ουρανών. Άν όμως μας προφτάσει το φοβερό εκείνο πρόσταγμα, άν η ψυχή χωριστεί από το σώμα και το σώμα μπεί στον τάφο, τότε δεν μπορούμε πιά να βοηθήσουμε τον εαυτό μας- όπως ακριβώς συμβαίνει και με το ψάρι, που το τράβηξαν απ' το νερό και το έκλεισαν μέσα σε δοχείο. Αδελφέ, μην πείς, "Σήμερα αμαρτάνω και αύριο μετανοώ", γιατί δεν έχεις σιγουριά. Στον Κύριο ανήκει η φροντίδα για το αύριο".
Ο Γέροντας Παΐσιος συμβουλεύει για την Μ. Σαρακοστή: "Την Μεγάλη Τεσσαρακοστή μας δίνεται η μεγαλύτερη ευκαιρία για να αγωνισθούμε και να συμμετέχουμε εντονότερα στο σωτήριο Πάθος του Κυρίου μας, με μετάνοια και με μετάνοιες, με εκκοπή των παθών και με ελάττωση των τροφών, από αγάπη πρός τον Χριστό. Άν αξιοποιήσουμε, όσο μπορούμε, το πνευματικό στάδιο με τις πολλές προϋποθέσεις και δυνατότητες που μας δίνονται, για να πλησιάσουμε περισσότερο στον Εσταυρωμένο Χριστό, για να βοηθηθούμε απο Αυτόν και να χαρούμε την Αγία Ανάσταση, αλλοιωμένοι πνευματικά, αφού θα έχουμε ζήσει πνευματικότερα την Μεγάλη Σαρακοστή". Να πλησιάσουμε τον Χριστό μας, μέσω της μετάνοιας, και να τον αφήσουμε να διαφεντεύει την ζωή μας, την σκέψη μας, τις επιθυμίες μας. Μόνο τότε θα μας λυτρώσει, διότι "πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν΄ οι δέ εκζητούντες τον Κύριον ούκ ελαττωθήσονται παντός αγαθού" (Ψαλμ. 33) και "καρδίαν συντετριμμένην και τεταπεινωμένην ο Θεός ούκ εξουδενώσει" (Ψαλμ. 50). Αμήν.
1. Μακάριος ο Αιγύπτιος, "50 ΟΜΙΛΙΕΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ" Αθήναι 1998.
2. Δ. Παναγόπουλου, "Μέγα το τοις Μετανοίας και εξομολογήσεως Μυστήριον", Αθήναι Ζ' έκδοσις. 3. Πρεσβυτέρου Διονυσίου Τάτση, "Πνευματικός κώδικας Γέροντος Παϊσίου", σελ. 58- 59. Κόνιτσα 2008.
4. Του ιδίου. σελ. 216
5. Του ιδίου. σελ. 194
6. "ΕΝΑΣ ΑΣΚΗΤΗΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ", Ι. Μ. Παρακλήτου, 2013.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου